Mùa thu, mùa thu gì đây? có bạn sẽ thắc mắc, vì bây giờ ở nam bán cầu là mùa xuân mà. Xin được cắt nghĩa là nói chuyện mùa thu vì bây giờ là mùa thu ở Bắc Mỹ, ở Ngũ Đại Hồ, ở Toronto ...
Mới đây trong yahoo group của Hướng Đạo Bình Định, bạn Trần Quang Kim có gởi lên một số hình chụp về cảnh mù thu ở bên đó, coi thấy đẹp và "phê" quá cỡ. Nhưng mùa thu bên đó dù màu sắc có sực sỡ mà vẫn thấy lạt lẽo ra sao đó. Mùa thu gì mà êm đềm quá, "thu" quá. Nào là lá vàng, lá đỏ; nào là rừng thu im vắng, nào là suối thu nước chảy róc rách; nào là hồ thu phẳng lặng ... nhưng không thấy đâu cái đau khổ của "em ra đi mùa thu, mùa thu không trở lại", cái buồn bã của "đã mấy lần thu sang, công viên chiều qua rất vắng", cái tuyệt vọng của "thu đi cho lá vàng rơi, lá rơi cho đám cưới về" ...
Thú thiệt là tôi không nhớ nhiều gì về mùa thu ở quê nhà. Đại khái là mùa tựu trường, chuẩn bị bộ đồng phục quần trắng áo trắng, sách vở bút mực mới, vân vân, và vài cơn mưa nhẹ. Tôi không nhớ quê mình mùa thu có lá vàng hay không, chớ nói cho tới lá đỏ. Cũng như những Quỳnh Hương, những Khánh Mỹ giờ chỉ là những cái tên nhắc lại những khi trà dư tửu hậu, hình ảnh về mùa thu ở quê nhà xưa cũ sao mà xa lơ xa lắc.
Có lẽ mùa thu mỗi nơi màu sắc một khác. Nhiều người cũng nói về mùa thu Sài Gòn, nhưng tôi nghĩ mùa thu ở Sài Gòn chỉ là một khái niệm. Vì ở Sài Gòn làm gì có mùa thu, chỉ có hai mùa mưa nắng. Tôi sống ở đó gần mười năm, không nhớ nổi được tròn một ngày thu, một chiều thu hay một đêm thu. Ông Nguyễn Tất Nhiên than thở "Thu miền nam không có lá vàng bay, Anh phải nói buồn chúng ta màu trắng" là vậy.
Nơi tôi ở giờ có đủ bốn mùa xuân hạ thu đông nghiêm chỉnh. Mùa thu cũng có lá vàng lá đỏ, nhưng muốn thấy màu đỏ rực của lá phong (maple) thì phải đi xa hơn một chút, lên vùng núi cao hơn, lạnh hơn. Có lẽ ông trời cũng công bằng. Những nơi có mùa thu đẹp hơn thường là để bù lại cho mùa đông lạnh lẽo, khắc nghiệt hơn. Hai mươi mấy năm qua, những mùa thu đến và đi thường rất lặng lẽ, lặng lẽ như là cái đời sống ở đây vậy. Nếu không có cái vụ kỉ niệm hai vợ chồng lấy nhau thì chắc tôi cũng không để ý tới mùa thu!
Mấy năm trước coi phim "House of Flying Dagger"*, cái đoạn cuối, cảnh chàng Jin và nàng Xiao Mei chia tay nhau, Người lên ngựa, kẻ chia bào, Rừng thu phong đã nhuộm màu quan san. Rồi tới cảnh hai chàng Jin và Leo tử chiến loạn xà ngầu vì Xiao Mei, chung quanh là rừng thu vàng, qua đêm tuyết xuống trắng xóa. Không biết cảnh màu thu lá vàng lá đỏ là thực hay là do sơn màu trong studio, nhưng vẫn để lại một ấn tượng sâu sắc về mãnh lực của tình yêu, về chết chóc và chia xa... Nhớ về cuốn phim tôi thường liên tưởng tới cảnh rừng thu này, chớ không phải những màn giao chiến trong những rừng trúc xanh biếc, hay cảnh Xiao Mei tắm ao, hay trò chơi "đồng vọng" giữ Leo và Xiao Mei trong nhà thổ thượng hạng "Peony Pavilion"...
Thường khi tải album nhạc lên xong, tôi hay nghe thử một bài cho chắc ăn. Mới đây tải cái album 'Lời Rêu" của Ý Lan lên, tôi thử đại bài "Không Còn Mùa Thu". Tôi có nghe qua bài này một vài lần, ca sĩ hát cũng có, karaoke cũng có, nhưng lần này đêm khuya, nghe Ý Lan rên rỉ bỗng gựt mình. Tự nhiên tôi thấy buồn buồn, nghe đi nghe lại bài ca vài lần, trong đầu đi ngược lại dòng thời gian, rán tìm lại một mùa thu đẹp đẽ nào đó, nhớ lại vài ba người con gái đã "em đi, tiếc gì thu vàng, tiếc gì xuân sang ..."
Không Còn Mùa Thu, nhạc Việt Anh, Ý Lan hát (2004)
Cũng một bài ca, nhưng sao mấy lần trước tôi chỉ nghe qua, mà lần này lại ngừng lại, và nghe tới nghe lui. Có lẽ vì cách trình bài của Ý Lan, hay có lẽ là vì Ý Lan. Có lẽ giọng ca của cô không bao giờ cao, mãnh mẽ và truyền cảm như của mẹ cô, nhưng bù lại cô có cách diễn tả những bài nhạc với một phong cách mới. Đôi khi bị "áp phê ngược", nhưng sáng tạo là vậy, cô làm người nghe "nhìn" và "cảm" những bài nhạc quen thuộc cũ qua một góc độ mới.
Còn thương nhớ nhau, về thắp sao trời
Còn thương nhớ nhau, từng đêm bão tố
...
Đường ta đã qua, chìm khuất chân trời
Đường ta sẽ qua, nào ai biết tới
...
Có lẽ phần lớn trong mỗi chúng ta, ở tuổi tri thiên mệnh này, đều có một mùa thu cũ ẩn nấp đâu đó trong quá khứ. Một mùa thu có thể màu trắng ở Sài Gòn, màu đỏ ở bắc Mỹ, màu vàng ở Melbourne, nhưng là một mùa thu để lâu lâu được nhớ về, được ray rức...
Nguyễn Sĩ Hạnh
tháng 10/2010
* Tựa tiếng Việt là "Thập diện mai phục"